Geçmişten Günümüze Dünya Ekonomisi: Antik Dönemden Orta Çağa

Ekonomi, insanlığın varoluşuyla birlikte şekillenmiş, tarih boyunca değişim ve dönüşüme uğramış bir sistemdir. Bugün küresel finans piyasalarından bahsederken, bu yapıların temelinde antik toplumların üretim, ticaret ve tüketim pratiklerinin olduğunu unutmamak gerekir. Bu yazı dizisinde, dünya ekonomisinin tarihsel gelişimini ele alarak, geçmişten günümüze uzanan büyük ekonomik dönüşümleri inceleyeceğiz. İlk durağımız: Antik Dönem ve Orta Çağ ekonomisi.

Tarım Devrimi ve İlk Ekonomik Yapılar

İnsanlık tarihindeki en büyük ekonomik devrimlerden biri Tarım Devrimidir (yaklaşık M.Ö. 10.000). Göçebe avcı-toplayıcı topluluklar yerleşik hayata geçerek tarımsal üretime başladı. Bu değişim, üretim fazlası kavramını ortaya çıkardı. Artık insanlar sadece hayatta kalmak için değil, fazladan üretim yaparak geleceğe yatırım yapabilir hale geldiler.

Bu dönemde:

 • İlk köyler ve şehirler ortaya çıktı (Çatalhöyük, Jericho vb.).

 • Mübadele ekonomisi gelişti; yani mal ve hizmetler takas yoluyla el değiştirdi.

 • Hayvanların evcilleştirilmesi ve sulama sistemleri üretimi artırdı.

 • Özel mülkiyet kavramı şekillenmeye başladı.

Tarımsal üretim, iş bölümünü doğurdu ve toplumda zanaatkârlık, ticaret gibi yeni meslekler ortaya çıktı.

Antik Ekonomi: Mezopotamya, Mısır, Yunan ve Roma

Mezopotamya (Sümerler, Babil, Asur):

 • İlk yazılı ekonomi kayıtları Sümer tabletlerinde görülür.

 • Kralların ve tapınakların denetlediği merkezi planlı ekonomi hâkimdi.

 • Ticaret, Mezopotamya’dan Hindistan’a kadar geniş bir ağa sahipti.

Mısır:

 • Nil Nehri sayesinde tarım zenginliği vardı.

 • Ekonomi, firavunun merkezi kontrolü altındaydı; topraklar krala aitti.

 • Esnaf ve tüccarlar belirli sınıflar altında örgütlenmişti.

Antik Yunan:

 • İlk defa pazar ekonomisi (serbest piyasa) kavramı ortaya çıktı.

 • Metal para kullanımı yaygınlaştı (Lidyalılar sayesinde).

 • Deniz ticareti büyük önem kazandı; Atina ve Sparta farklı ekonomik modeller benimsedi.

Roma İmparatorluğu:

 • Genişleyen ticaret ağı ve köle emeği ekonominin temelini oluşturdu.

 • İlk uluslararası finans sistemi Roma’da gelişti; borçlanma ve bankacılık faaliyetleri başladı.

 • Tarım, ticaret ve imparatorluğun altyapısı (yollar, limanlar) ticaretin büyümesini sağladı.

Roma’nın çöküşüyle birlikte Avrupa ekonomisi büyük bir darbe aldı ve feodal sistemin doğuşuna zemin hazırlandı.

Orta Çağ’da Ekonomi: Feodalizm ve İslam Dünyası

Feodal Ekonomi (500-1500):

 • Avrupa’da Roma’nın çöküşüyle şehirler küçüldü, ticaret azaldı ve kendi kendine yeten tarımsal düzen kuruldu.

 • Toprak mülkiyeti temel ekonomik güç kaynağıydı.

 • Lordlar ve serfler arasındaki hiyerarşik düzen ekonomiyi şekillendirdi.

 • Kentleşme yavaş ilerledi, ancak 12. yüzyıldan itibaren şehir ekonomileri yeniden canlanmaya başladı.

İslam Dünyası Ekonomisi:

 •  8. ve 13. yüzyıllar arasında Altın Çağ yaşandı.

 • Bağdat, Şam, Kahire ve Kurtuba gibi şehirler ticaret ve bilim merkezleri oldu.

 • Kredi sistemi, çekte benzer uygulamalar, ortaklık ve ticari sözleşmeler geliştirildi.

 • Baharat ve İpek Yolu üzerinden Çin ve Hindistan ile yoğun ticaret yapıldı.

 • İslami finans prensipleri şekillendi; faiz yasağı nedeniyle kâr-zarar ortaklığı sistemleri geliştirildi.

Orta Çağ’ın sonlarına doğru, Haçlı Seferleri, Moğol istilaları ve Kara Veba Avrupa’nın ekonomik yapısını derinden sarstı. Ancak 14. ve 15. yüzyıllarda İtalyan şehir devletleri (Venedik, Cenova) öncülüğünde ticaret canlandı ve modern ekonominin temelleri atıldı.

Sonuç: Antik ve Orta Çağ Ekonomisinin Mirası

Antik ve Orta Çağ’da ekonomik yapılar, bugünkü ekonomik sistemlerin temel taşlarını oluşturdu.

 • Metal para, ticaret ağları, kredi sistemleri ve ilk bankacılık faaliyetleri bu dönemde gelişti.

 • Feodalizm ve İslam dünyasındaki ticari gelişmeler, farklı ekonomik modellerin nasıl işlediğini gösterdi.

 • Tarım ekonomisinin ticaretle dönüşmesi, Rönesans ve Sanayi Devrimi’ne giden yolu açtı.

Gelecek hafta, “Rönesans ve Sanayi Devrimi: Kapitalizmin Doğuşu” başlığıyla, modern ekonominin temellerinin nasıl atıldığını inceleyeceğiz.

Her hafta ekonomi tarihinin farklı bir dönemini ele alarak, geçmişin günümüz ekonomisine etkilerini anlamaya devam edeceğiz.

Eylül Erdemir