Geçmişten Günümüze Dünya Ekonomisi: Rönesans, Sanayi Devrimi ve Kapitalizmin Doğuşu

Tarih boyunca ekonomik sistemler, toplumların siyasi ve kültürel yapılarıyla birlikte şekillendi. Önceki yazımızda Antik Çağ ve Orta Çağ ekonomilerini ele almıştık. Bu hafta, modern ekonominin temel taşlarını oluşturan Rönesans, Sanayi Devrimi ve Kapitalizmin Doğuşu süreçlerine odaklanacağız.

1. Rönesans ve Ekonomik Canlanma (14.-16. yüzyıllar)

Orta Çağ’ın kapanışı ve Yeni Çağ’ın başlangıcını simgeleyen Rönesans (15. ve 16. yüzyıllar), yalnızca sanatta ve bilimde değil, ekonomide de büyük dönüşümlere yol açtı.

 • Kentleşme ve Ticarete Dayalı Ekonomi: Avrupa’da şehir devletleri güçlenirken, feodal ekonominin katı yapısı çözülmeye başladı. Özellikle İtalya’nın Venedik, Floransa ve Cenova gibi şehirleri, ticaretin merkezi haline geldi.

 • Bankacılığın Gelişimi: Medici Ailesi, bankacılığı modern bir sistem haline getirdi. Kredi, faiz, yatırım ve kambiyo senetleri gibi uygulamalar yaygınlaştı.

 • Coğrafi Keşifler ve Küresel Ticaret: 15. ve 16. yüzyıllarda Portekiz ve İspanya öncülüğünde yapılan keşifler, küresel ekonomik yapıyı değiştirdi. Amerika’nın keşfiyle yeni ticaret yolları açıldı, Avrupa’ya altın ve gümüş akışı hızlandı.

 • Merkantilizm: Devletlerin ekonomik gücünü artırmayı hedefleyen merkantilist politikalar ortaya çıktı. Hükümetler, ihracatı teşvik edip ithalatı kısıtlayarak zenginleşmeyi hedefledi.

Bu dönemde ticari kapitalizmin temelleri atıldı. Ancak ekonomik gelişim, asıl büyük sıçramayı Sanayi Devrimi ile yaptı.

2. Sanayi Devrimi ve Modern Ekonominin Doğuşu (18.-19. yüzyıllar)

Sanayi Devrimi, ekonomik ve sosyal yapıyı kökten değiştiren en büyük dönüşümlerden biri oldu. 18. yüzyılda İngiltere’de başlayan bu süreç, kısa sürede Avrupa’ya ve dünyaya yayıldı.

 • Tarım Ekonomisinden Sanayiye Geçiş: Tarımsal üretimdeki teknolojik gelişmeler (örneğin mekanik ekim makineleri) gıda üretimini artırdı, kırsaldan kentlere göç hızlandı.

 • Makineleşme ve Seri Üretim: Buhar makinesi gibi buluşlar, üretimde insan gücünün yerini makinelere bırakmasına yol açtı. Bu süreçte dokuma, demir-çelik ve kömür sanayileri büyük gelişim gösterdi.

 • Fabrika Sisteminin Doğuşu: El işçiliğine dayalı üretimden, fabrikasyon üretime geçildi. İşçiler belirli süreler içinde fabrikalarda çalışmaya başladı ve modern işçi sınıfı oluştu.

 • Ulaşım ve Ticaretin Genişlemesi: Demiryolları ve buharlı gemiler, hammadde ve ürünlerin taşınmasını hızlandırarak uluslararası ticareti canlandırdı.

 • Kapitalizmin Yükselişi: Adam Smith’in “Ulusların Zenginliği” (1776) adlı eseri, serbest piyasa ekonomisini savunarak modern kapitalizmin felsefi temelini attı.

Sanayi Devrimi, küresel ekonomik sistemin temelini oluşturan üç ana faktörü ortaya çıkardı:

 1. Sermaye birikimi,

 2. Teknolojik inovasyon,

 3. Emek ve üretim arasındaki yeni ilişkiler.

Bu süreç, aynı zamanda işçi hakları, sömürü ve gelir eşitsizliği gibi modern ekonomik tartışmaları da beraberinde getirdi.

3. Kapitalizmin Küreselleşmesi (19.-20. yüzyıllar)

Sanayi Devrimi ile hız kazanan kapitalist sistem, 19. ve 20. yüzyıllarda küresel ölçekte yaygınlaştı.

 • Sanayileşmenin Yayılması: İngiltere öncülüğündeki sanayi devrimi Fransa, Almanya, ABD ve Japonya gibi ülkelere yayıldı.

 • Finans Kapitalizminin Doğuşu: 19. yüzyılda büyük bankalar, borsalar ve şirketler ortaya çıktı. Londra ve New York finans merkezleri haline geldi.

 • Emek Hareketleri ve Sosyalizm: Karl Marx ve Friedrich Engels’in yazıları, kapitalist üretim ilişkilerinin emekçileri sömürdüğünü savundu. İşçi hakları hareketleri ve sendikalar güçlendi.

 • Monopol Kapitalizmi: Rockefeller, Carnegie ve Rothschild gibi büyük sermaye sahipleri, endüstrileri tekelleştirdi. Büyük ölçekli şirketler küresel ekonomide hakimiyet kurmaya başladı.

 20. yüzyılın başlarına gelindiğinde kapitalizm “Altın Çağı”nı yaşarken, dünya ekonomisi iki dünya savaşı ve Büyük Buhran gibi krizlerle de sarsılacaktı.

Sonuç: Sanayi Devrimi Kapitalizmin Temelini Nasıl Attı?

Sanayi Devrimi, modern dünya ekonomisinin temel taşı oldu.

 • Üretim sistemleri ve teknolojik gelişmeler, ekonomiyi hızlandırdı.

 • Serbest piyasa ekonomisi, dünya genelinde kabul gördü.

 • İşçi sınıfı, sanayici ve yatırımcılar, modern ekonomik yapının aktörleri haline geldi.

 • Kapitalizm ve sosyalizm, ekonomik düşünce dünyasında iki büyük kutup olarak şekillendi.

 Eylül Erdemir