Somatizasyon Bozukluğu vs. Yapay Bozukluk (Factitious Disorder)

Tanımlar (DSM-5 Kriterleriyle)

• Somatizasyon Bozukluğu (Somatik Semptom Bozukluğu): Tıbbi olarak açıklanamayan ancak bireyin yoğun biçimde fiziksel belirtiler yaşadığı, bu belirtilere karşı aşırı düşünce, duygu ve davranış geliştirdiği bir bozukluktur.• Yapay Bozukluk (Factitious Disorder): Kişinin hastalık rolünü üstlenmek amacıyla, fiziksel veya psikolojik semptomları bilinçli olarak üretmesi veya taklit etmesidir. Dışsal bir kazanç amacı (örneğin maddi çıkar) olmaksızın yapılır.

Benzerlikler

• Her iki durumda da fiziksel veya psikolojik belirtiler ön plandadır.• Klinik başvurular sık ve tekrarlayıcı olabilir.• Gerçek bir organik bozukluk olmayabilir.

Farklılıklar ve Ayırıcı Tanı Kriterleri

• Somatizasyon bozukluğunda belirtiler istem dışıdır; yapay bozuklukta belirtiler bilinçli olarak üretilir.• Yapay bozuklukta kişi hasta rolü üstlenmek için bilerek belirtileri abartır ya da taklit eder; somatizasyon bozukluğunda bu bilinçli değildir.• Yapay bozuklukta dışsal bir çıkar hedeflenmez (o Münchausen sendromu olur); somatizasyonda içsel kaygı baskındır.• Yapay bozuklukta sağlık çalışanlarını yanıltma ve tıbbi işlemlere aşırı ilgi olabilir.

Klinik Vaka Örneği

29 yaşında kadın hasta, birçok farklı hastaneye başvurarak sürekli mide bulantısı ve bayılma şikâyetinde bulunmuştur. Tıbbi testler normal çıkmasına rağmen semptomlarını sürdürmekte, sık hastaneye yatış istemektedir. Kendi kendine insülin enjekte ettiği fark edilmiştir. Bu durum Yapay Bozukluk lehine değerlendirilir.

Tedavi ve Müdahale Yöntemleri

• Somatizasyon Bozukluğu: Psikoeğitim, Bilişsel Davranışçı Terapi, düzenli doktor kontrolleri.• Yapay Bozukluk: Psikodinamik terapi, sınırlandırılmış tıbbi müdahale, ekip içi iletişim ve vaka yönetimi.

Klinik Değerlendirmede Kullanılan Test ve Araçlar

• SCID-5• MMPI-2 (hipokondriyazis, histrionik ölçekler)• Hastane Başvuru Geçmişi İncelemesi• Fiziksel ve psikiyatrik değerlendirme uyumsuzlukları

Kaynakça

American Psychiatric Association. (2013). DSM-5.Ford, C. V. (1983). Somatization and Psychosomatic Illness.Rosen, G. M., & Cauffman, E. (1998). Factitious Disorder in Clinical Practice.