Strateji ve Taktik: Psikoloji Perspektifinden Bir Değerlendirme

Giriş

Strateji ve taktik kavramları, tarih boyunca savaş, siyaset, iş dünyası ve spor gibi birçok alanda önemli bir yer tutmuştur. Ancak, bu kavramlar yalnızca askeri veya ekonomik alanlarla sınırlı değildir; insan davranışları, karar verme süreçleri, terapötik yaklaşımlar ve zihinsel süreçler açısından da büyük önem taşır. Psikolojide, bireylerin uzun vadeli hedeflerine ulaşma biçimleri (strateji) ile kısa vadeli kararlarını nasıl aldıkları (taktik) arasındaki ilişki, bireysel gelişim, öğrenme, terapi ve hatta günlük yaşamda problem çözme açısından kritik bir rol oynar. Bu makalede, strateji ve taktik arasındaki fark psikoloji perspektifinden ele alınacak, bireylerin düşünce süreçlerine ve davranışlarına etkileri tartışılacaktır.

-Strateji ve Taktik Kavramlarının Psikolojik Açıklaması

a-Strateji: Uzun Vadeli Zihinsel Planlama

Strateji, bireylerin ulaşmak istedikleri hedefler doğrultusunda oluşturdukları uzun vadeli planları ifade eder. Psikolojide, stratejik düşünme yürütücü işlevler (executive functions) ile yakından ilişkilidir. Yürütücü işlevler, bireyin bilinçli hedefler belirlemesini, öncelik sıralaması yapmasını, gelecek odaklı düşünmesini ve kendini düzenlemesini içerir (Diamond, 2013). Stratejik düşünme süreci şu aşamalardan oluşur:

 1. Hedef Belirleme: Bireyin ulaşmak istediği nihai amacı tanımlaması.

 2. Plan Yapma: Hedefe ulaşmak için gerekli yolları belirleme.

 3. Risk Analizi: Olası engelleri ve fırsatları değerlendirme.

 4. Kaynak Yönetimi: Zaman, enerji ve bilişsel kaynakları etkili kullanma.

Örneğin, akademik başarıyı hedefleyen bir öğrenci için strateji, uzun vadeli bir çalışma planı oluşturmak ve konu tekrarı yaparak bilgiyi kalıcı hale getirmektir.

b-Taktik: Kısa Vadeli Bilişsel ve Davranışsal Uyarlamalar

Taktik ise belirlenen stratejinin uygulanması için kullanılan kısa vadeli yöntemlerdir. Taktikler daha çok durumsal farkındalık ve hızlı karar verme süreçlerini içerir (Gigerenzer & Todd, 1999). Psikolojide bu süreçler genellikle sezgisel düşünme (heuristics) ve problem çözme stratejileri ile ilişkilendirilir.

Taktiksel kararlar şu unsurları içerir:

 • Duruma anında uyum sağlama (esneklik).

 • Hızlı karar verme (otomatik ve bilinçli süreçler).

 • Geçici çözümler üretme (pragmatik yaklaşımlar).

Örneğin, bir öğrenci için taktik, sınavdan önce hatırlaması gereken bilgileri kısa süreli hafızasında tutabilmek için zihin haritalama veya tekrarlama tekniklerini kullanmaktır.

-Stratejik ve Taktiksel Düşünmenin Psikolojik Boyutları

1 Bilişsel Süreçler

Stratejik ve taktiksel düşünme farklı bilişsel sistemlere dayanır:

 • Stratejik düşünme daha çok üst düzey biliş (metakognisyon) ve kontrollü işlemleme gerektirir.

 • Taktiksel düşünme ise genellikle otomatik bilişsel süreçlere ve sezgisel yargılara dayanır.

Kahneman’ın (2011) Hızlı ve Yavaş Düşünme Teorisi, stratejik düşünmenin yavaş ve bilinçli (Sistem 2), taktiksel düşünmenin ise hızlı ve sezgisel (Sistem 1) olduğunu öne sürer. Bu teoriye göre:

 • Strateji, bilinçli analiz ve planlama gerektiren, yavaş ama isabetli kararlar içerir.

 • Taktik, zaman baskısı altında hızlı kararlar almayı ve otomatik tepkileri içerir.

2 Duygusal Düzenleme ve Davranışsal Kontrol

Stratejik düşünme, bireyin duygusal düzenleme becerileriyle yakından ilişkilidir. Özellikle öz-denetim (self-regulation) becerisi güçlü olan bireyler, uzun vadeli hedeflerine daha iyi odaklanabilir ve impulsif davranışlardan kaçınabilir (Baumeister, 2014).

Taktiksel düşünme ise daha çok durum içi duygusal tepkiler ile ilgilidir. Örneğin, stres altındaki bir birey, stratejik bir planı uygulamak yerine, anlık bir rahatlama sağlayacak kısa vadeli bir çözüme (örneğin, stresle baş etmek için abur cubur tüketmek) yönelebilir.

-Stratejik ve Taktiksel Düşünmenin Günlük Yaşam ve Psikoterapiye Etkisi

a-Günlük Yaşamda Kullanımı

Stratejik ve taktiksel düşünme, bireylerin günlük yaşamlarında karşılaştıkları sorunlara karşı verdikleri tepkilerde kendini gösterir. Örneğin:

 • Finansal yönetimde stratejik düşünme: Uzun vadeli yatırım yapma, tasarruf planı oluşturma.

 • Finansal yönetimde taktiksel düşünme: Günlük harcamalarda anlık indirimleri değerlendirme.

 • İlişkilerde stratejik düşünme: Partnerle sağlıklı bir iletişim kurarak uzun vadeli bir bağ oluşturma.

 • İlişkilerde taktiksel düşünme: Tartışma esnasında öfkeyi kontrol etmek için nefes egzersizleri yapma.

b-Psikoterapi ve Kişisel Gelişimde Önemi

Terapi süreçlerinde stratejik ve taktiksel yaklaşımlar farklı tekniklerle ele alınır. Örneğin:

 • Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), bireylerin uzun vadeli düşünme alışkanlıklarını güçlendirmek için stratejik bilişsel yeniden yapılandırma teknikleri kullanır (Beck, 1976).

 • Diyalektik Davranış Terapisi (DBT), bireylerin stres anlarında taktiksel olarak uygulayabilecekleri farkındalık ve duygu düzenleme teknikleri sunar (Linehan, 1993).

Sonuç

Strateji ve taktik arasındaki fark, psikolojide bilişsel süreçler, duygusal düzenleme ve davranışsal kontrol açısından ele alındığında daha iyi anlaşılabilir. Strateji, bireyin uzun vadeli hedeflerine ulaşmak için bilinçli olarak geliştirdiği planlama sürecini ifade ederken, taktik bu stratejiyi hayata geçirmek için kullanılan kısa vadeli yöntemlerdir. İnsan psikolojisi açısından, başarılı bireyler hem stratejik düşünme becerisine sahiptir hem de gerektiğinde taktiksel olarak hızlı ve esnek kararlar alabilirler. Günlük yaşam, terapi süreçleri ve kişisel gelişim açısından bu iki kavramın dengeli kullanımı, bireylerin daha bilinçli ve başarılı olmalarını sağlar.

Erhan ERDEMİR